Çfarë dinë dhe çka munden bebet

Zhvillimi i hershëm i fëmijëve gjithmonë ka fascinuar shkencëtarët, kështu që kanë mbledhur në një vend faktet të cilat deri tani kanë arritur t’i vërtetojnë me hulumtime.

Zhvillimi i njeriut nga foshnja e cila qëndron shtrirë pafuqishëm dhe ju shikon me sytë e vet të mëdhenj, duke u pyetur se çka e ka gjetur ashtu, e deri te personi i rritur është përzierje fascinuese e ndikimit edhe inteligjencës së lindur, ndërsa kur fillojmë të kuptojmë botën rreth nesh është pyetje të cilën shkencëtarët e kanë bërë gjithmonë.

Por kur studiohen pak më mirë hulumtimet shkencore relevante, del që bebet janë shumë më inteligjente dhe më të gjindshme se sa mundemi të paramendojmë.

Për shembull, dhjetë muaj është mosha kur foshnja mund të vlerësojë se kush është personi kryesor në ndonjë situatë.

Eksperimenti ishte i thjeshtë, foshnjave u kanë treguar objekte të vogla dhe të mëdha, dhe derisa objektet e vogla largoheshin nga të mëdhatë, foshnjat shkurtimisht kanë mbajtur vëmendjen tek kjo sepse kjo është sjellje e pritshme. Vetëm rasti i kundër u ka interesuar dhe u ka tërhequr vëmendjen për një kohë më të gjatë.

Ky eksperiment ka vërtetuar që lindim me bazat e inteligjencës sociale të ngulitura në sjelljen tonë, si njohja e hierarkisë, ndërsa gjatë jetës bëjmë avancimin.

Fjalët e para janë gjithmonë më të mirat, por foshnjat me gjashtë muaj pa gabuar do të dallojnë zërin e qenit dhe të lidhin fotografitë e zërit miqësor dhe atij armiqësor me fotografitë përgjegjëse. Do të thotë, një nga gjërat e para që i mësojmë është interpretimi i emocioneve, prandaj kini kujdes se çka edhe si bëni para foshnjës.

Madje, një muaj më herët mund të dallojnë meloditë e pikëllueshme dhe të gëzueshme, ndërsa ritmin e kemi të integruar që nga lindja. Lëshimin e muzikës dhe reaksionet e fëmijëve i kanë analizuar edhe balerinët të cilët kanë mbetur të mahnitur me koordinimin e muzikës dhe lëvizjet e fëmijëve në ritmin e duhur.

Dhe për fund, vlerësimi i të mirës dhe të keqes… mendojmë që kjo vjen më vonë në jetë, por pikërisht kjo ndjenjë e drejtësisë zhvillohet madje me gjashtë muaj.

Në eksperimente foshnjave të kësaj moshe u kanë lëshuar xhirimin në të cilin njëra kukull i ndihmon tjetrës për t’u ngjitur përpjetë, dhe pas kësaj vjen e treta e cila pengon dhe pamundëson ngjitjen.

Pastaj fëmijëve ua kanë ofruar kukullën e mirë dhe të keqe, dhe të gjithë kanë zgjedhur të mirën, atë e cila ndihmon. Dhe ju thoni, pastaj, që këta nuk janë njerëz të vegjël…